Prof. Dr. Mahmud Esad Coşan hoca efendinin sohbetlerinden derlediğimiz Gülistan’dan Bir Demet köşemizin bu haftaki konusu “İlim ve Edeb”
Ebû Hüreyre RA’dan rivayetle Peygamber Efendimiz (SAS) şöyle buyurmuştur.
“Allah-u Teàlâ Hazretleri bir kulu rezil etmek isterse, onu ilimden ve edebden mahrum eder.”
ilim ve edeb,insanı rezil olmaktan, rüsvâ olmaktan kurtaran iki güzel haslettir.Mü’minin ilim sahibi olması lâzım ve edeb sahibi olması lâzım ilim, bilgi demek. Her çeşit ilmi, bilgiyi öğrenmek önemli, fakat özellikle dinimizin esaslarına ait bilgileri müslümanların elde etmesi lâzım! Kendisinin lehine olan, aleyhine olan hususları bilmesi gerekir. Farzları, haramları bilmesi lâzım ki, farzları ihmal edip suçlu duruma düşmesin, haramları irtikâb eyleyip günahkâr duruma düşmesin… Şerri, hayrı bilmesi lâzım!
Ondan sonraki öteki ilimler serbesttir. Yâni bazı insan şu ilimde ilerler, doktor olur. Bazı insanlar bu ilimde ilerler, ziraatçı olur. Ama herkesçe müşterek olan dinî bilgileri bilmektir. Allah’ın neleri sevdiğini, Allah’ın nelere gazab ettiğini, biz kullarından Allah’ın neleri istediğini, bizim Allah’a nasıl kulluk etmemiz gerektiğini öğrenmek. Önemli olan bu… Bu ilimler önemli. Bunları mutlaka kendimiz, çoluk çocuğumuz, hepimiz öğrenmeliyiz. Bir de edebi öğrenmeliyiz.
Edeb nedir? Bir işi yaparken hatalardan sakınmak, hatasız yapmak; o işin edebidir. Hata olmasın, yanlış olmasın diye hatasız yapılmasını sağlayan kaidelere edeb diyoruz, âdâb diyoruz.
Tabii bir mecliste oturmanın , kalkmanın , konuşmanın ve yemek yemenin edebi vardır. Ailede geçimin , beyin, hanımın, çocukların edebleri vardır. Okulda hocanın, talebenin riayet etmesi gereken edebler vardır. Çarşı pazarda tüccarın, müşterinin riayet etmesi gereken edebler vardır. Bunların hepsi bilinmeli ve insan bunlara sahip olarak yaşamalı! Bunları yapmadığı zaman, ilmi bilmeyip edebe riayet etmediği zaman, insan kötü duruma düşer, rezil duruma düşer. Allah bir kimseyi rezil etmek isterse, ilimden ve edebden mahrum eder. O zaman o kimse insanların sevmediği, halkın sevmediği, topluma zararlı bir insan olur.
“Girdim ilim meclisine , eyledim kıldım talep ;
Dediler ilim geride , illa edep illa edep… (Yunus Emre)
Kaynak: Prof. Dr. M. Es’ad COŞAN “HAZİNEDEN PIRILTILAR” (Der. Dr. Metin Erkaya) C.2 S.309/311