Aşı Projelerinde Dünyada Üçüncüyüz

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, 13 aşı adayının Dünya Sağlık Örgütünün listesinde yer aldığını kaydederek, “Yürüttüğümüz toplam aşı projesi sayısına göre ABD ve Çin’in ardından 3. ülke konumundayız.” dedi.

Tekirdağ, Kocaeli ve Adıyaman’da bulunan 3 firmanın, 160 milyon doz aşı üretebilecek kapasiteye sahip olduğuna dikkati çeken Bakan Varank, “Tasarım, prototip aşı ve hayvan çalışmaları aşamaları sonrasında 4 aşı adayımız hayvan deneylerini başarıyla tamamlamış durumda.” diye konuştu. 

Bakan Varank, özel sektörün yanı sıra, TÜBİTAK Marmara Araştırmalar Merkezi Gen Mühendisliği Biyoteknoloji Enstitüsü çatısı altında bir aşı ve ilaç merkezi kurma çalışmalarına başlandığını söyleyerek, “İnşallah, 1 yıl içinde bu altyapıyı tamamlamayı hedefliyoruz. GMP standartlarında kurulacak olan bu merkezde, Türkiye’de ilk kez uçtan uca aşı ve ilaç geliştirme çalışmaları yapılabilecek.” ifadelerini kullandı.

Bakan Varank, TÜBİTAK COVID-19 Türkiye Platformu çatısı altında gerçekleştirilen Aşı ve İlaç Geliştirme Çevrimiçi Konferansı’na katıldı. Buradaki konuşmasında, Covid-19’a yönelik yapılan çalışmaları paylaşan Bakan Varank, özetle şunları söyledi:

ÇAĞ ATLATACAK

Küresel salgın hız kesmiyor. Hiçbir salgın gibi, koronavirüs salgını da sonsuz değil. Belki de bu gündem aylar sonra hayatımızdan tamamen çıkıp gidecek; unutulacak. Bu sürecin sonunda, aşı teknolojilerinde yerli ve milli çözümler geliştirip üretebilme kabiliyetine sahip bir Türkiye kalacak. İşte gerek COVID-19 Türkiye Platformunda, gerek TUSEB destekli projelerde çalışan bilim insanlarının atacağı her adım, ülkemizdeki aşı ve ilaç sektörüne çağ atlatacak.

DÜNYADA İLK

Dünyada çalışılan farklı aşı teknolojilerinin tamamı ve hatta daha yenilikçi yöntemler COVID-19 Türkiye Platformu tarafından da çalışıldı. Bu çerçevede şu aşı türleri üzerinde çalışmalarımızı sürdürüyoruz. İnaktif aşı, adenovirüs aşısı, virüs benzeri parçacıklara dayalı aşı, dünyada ilk kez geliştirilen ASC zerrecik teknolojisine dayalı rekombinant aşı adayı, DNA aşıları, mRNA aşısı ve Rekombinant Spike Proteini aşısı.

BAŞARIYLA TAMAMLANDI

Tasarım, prototip aşı ve hayvan çalışmaları aşamaları sonrasında toplam 4 aşı adayımız hayvan deneylerini başarıyla tamamlamış durumda. Hayvan deneylerinin ileri bir aşaması olan karşı koyma (challenge) testleri de TÜBİTAK MAM’da başarılı bir şekilde gerçekleştiriliyor. Böylelikle, Faz 1’in de ötesinde Faz 2 klinik aşama için de hazırlıklar yapıyoruz. İnsan deneylerine geçmek için gerekli olan güvenli üretim onayı 2 tesis için verildi.

ÜÇÜNCÜ ÜLKE KONUMUNDAYIZ

Tekirdağ ve Adıyaman’da bulunan bu tesislerde, adenovirüs ve inaktif aşı adayları dünya standartlarında üretilecek ve Faz-1 insan klinik çalışmalarına başlanacak. Diğer yenilikçi aşı adaylarının da en kısa zamanda faz çalışmalarını başlatmayı planlıyoruz. Ekosistemimizdeki 13 aşı adayı Dünya Sağlık Örgütünün listesinde yer alıyor. Yürüttüğümüz toplam aşı projesi sayısına göre ABD ve Çin’in ardından üçüncü ülke konumundayız.

İLAÇ ÇALIŞMALARI

COVID-19 Türkiye Platformu, aşının yanında ilaç projelerini başarıyla yürütüyor. İlaç çalışmalarında üniversite-sanayi iş birliği kapsamında farklı uzmanlık alanları ve uzmanlar bir araya gelerek yine güç birlikteliği sağladılar. Biliyorsunuz, Favipiravir etken maddesini yerli ve milli olarak sentezleyerek ilk sonucumuzu elde etmiştik. Yine dünyada ilk kez, bilim insanlarımız tarafından Griffithsin molekülünün Covid-19’u durdurucu/azaltıcı yönü araştırıldı. Klinik öncesi deney sonuçlarına göre bu molekülün enfeksiyonu önleyici ve bulaşı azaltıcı olarak kullanılmasının mümkün olduğu kanıtlandı. Bu kapsamda yeni geliştirilen ilaç adayının Faz 2 klinik çalışmalarına yakın zamanda geçeceğiz. Başvurumuzu yaptık.

FAZ 3 KLİNİK DENEMELERİ

Covid-19’a karşı anti-viral etkinlik gösteren Ribavirin etken maddesi için de Faz 3 klinik denemelerinin başlatılması için yakın zamanda başvuru gerçekleştirildi. Diğer moleküller üzerindeki çalışmalar da başarıyla devam ediyor. Sağlık personeli gibi yüksek risk gruplarında kısa süreli koruyucu etki gösterebilen antikor benzeri notralizan ilaç adayının challenge testlerine geçiyoruz. Yüksek miktarda Covid-19 spesifik antikor içeriğine sahip plazmalar hastalara başarıyla uygulanıyor.

160 MİLYON DOZ AŞI

-19’u etkisiz hale getiren rekombinant antikor projesinde özgün bir ürün adayımız da etkinliğini gösterdi; pre-klinik çalışmalara geçilecek. Yine rekombinant IL-1Ra (interlökin 1 reseptor alfa) temelli ilaç adayında ve sitokin fırtınasını durdurmada başarılı sonuçlar elde ettik. Bu çalışmaların yanı sıra, Türkiye son dönemde, aşı üretim kapasitesini de ciddi ölçüde geliştirdi. Bugün itibariyle, üretim merkezleri Tekirdağ, Kocaeli ve Adıyaman’da bulunan 3 firma, 160 milyon doz aşı üretebilecek kapasiteye sahip. Tabi, talep edilmesi durumunda bu kapasitelerini arttırabileceklerini de özellikle vurgulamak istiyorum.

UÇTAN UCA AŞI VE İLAÇ GELİŞTİRME

Özel sektörün yanı sıra, TÜBİTAK Marmara Araştırmalar Merkezimizdeki Gen Mühendisliği Biyoteknoloji Enstitüsü çatısı altında bir aşı ve ilaç merkezi kurma çalışmalarına başladık. İnşallah, 1 yıl içinde bu altyapıyı tamamlamayı hedefliyoruz. GMP standartlarında kurulacak olan bu merkezde, Türkiye’de ilk kez uçtan uca aşı ve ilaç geliştirme çalışmaları yapılabilecek. Bu merkezle birlikte, Türkiye aşı ve ilaç üretimi noktasında, çok farklı bir seviyeye gelmiş olacak.

SEFERBERLİK RUHU

 Covid-19 Türkiye Platformu’nun tüm çalışmaları, Milli Teknoloji Hamlesi’nin bir parçası niteliğinde. Türkiye aşı ve ilaç çalışmalarında bir merkez haline gelecekse, bu ve benzeri platformlar öncülüğünde bunu başaracak. Bu seferberlik ruhu sayesinde ülkemiz kendi aşılarını tasarlama, geliştirme ve üretme kabiliyetine sahip olacak.

GÜÇLÜ ALTYAPI

Bu platformda hocalarımızla bir araya geldik, herkes aslında Türkiye’deki altyapıların ne kadar güçlü olduğunu, beraber neler yapılabileceğini gördü. Bilim insanları büyük bir cesaret ve fedakarlıkla çalışıyorlar. Tek dertleri memlekete ve insanlığa hizmet etmek.

ŞİFA OLACAK ÇÖZÜMLER

Ne virüsün gerçekte nasıl etki edeceğini ne de hastalığı tam anlamıyla öğrenebildik. Aşılarla ilgili insanların kafasında soru işaretleri olabilir ama riskleri ve buradaki süreçlerin şeffaflığını, yapılan çalışmaları değerlendirdiğimizde elbette buradan insanlığa şifa olacak çözümler çıkmış olacak.

DESTEK OLMAMIZ LAZIM

 TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal ile Türkiye’de geliştirilen aşıların faz çalışmalarına katılmayı düşünüyoruz. Faz çalışmasında aşıyı vurdurmakla ilgili niyetimiz var. Bilimsel çalışmalara katkı sağlamamız önemli. İnsanlığın hayrına ve faydasına risk alınması gerekiyorsa bilim insanlarımıza destek olmamız lazım.